Zarządzanie łańcuchem dostaw (Supply Chain Management) to zarządzanie przepływem surowców i produktów począwszy od źródła zaopatrzenia aż do finalnego konsumenta [1]. Powyższe wskazuje, że system logistyczny obejmuje pełen przepływ materiałowy od zaopatrzenia w surowce do dostarczenia gotowych produktów finalnym odbiorcom (wraz z towarzyszącym przepływem informacji, który zarówno kontroluje jak i ewidencjonuje ruch towarowy). Tak rozumiany system logistyczny obejmuje realizację następujących działań: planowanie zaopatrzenia, zaopatrzenie, planowanie zdolności produkcyjnych, przetwarzanie, dobór technologii, planowanie produkcji, planowanie dystrybucji, magazynowanie, transportowanie zarówno w zaopatrzeniu jak i dystrybucji, wraz z powiązaniami tych działań z działaniami sprzedażowymi, promocyjnymi i marketingowymi.
Warto zauważyć, że definicja ta pokazuje logistykę jako sieć realizowanych procesów i działań w przeciwieństwie do tradycyjnego podejścia traktującego logistykę jako funkcję, czyli wyodrębnioną organizacyjnie część przedsiębiorstwa. Dla rachunku kosztów logistyki oznacza to nic innego, jak konieczność koncentracji na działaniach i procesach realizowanych w przedsiębiorstwie.
Definicja proponowana przez organizację The Global Supply Chain Forum mówi, że SCM to integracja 8 kluczowych procesów biznesowych począwszy od ostatecznego konsumenta do dostawców, którzy dostarczają produkty, usługi oraz informacje tworzące wartość dodaną dla klientów oraz właścicieli [2]. Procesy biznesowe przebiegają przez łańcuch dostaw i przecinają w poprzek „silosy” funkcjonalnych struktur organizacyjnych przedsiębiorstw. Rysunek 1. prezentuje koncepcję SCM z punktu widzenia producenta znajdującego się w centralnej części łańcucha dostaw. Analogiczną koncepcję SCM przedstawia model SCOR opracowany przez The Supply Chain Council, która wyróżnia pięć głównych procesów biznesowych realizowanych w ramach całego łańcucha dostaw.
Przedsiębiorstwa konkurujące na rynkach zauważyły, że poprawianie własnej pozycji kosztem partnerów w łańcuchu dostaw nie wzmacnia ich pozycji konkurencyjnej. Zrozumiano, że rzeczywista konkurencja, to nie walka poszczególnych firm ze sobą, ale rywalizacja całych łańcuchów podaży (dostaw) [3].
Rysunek 1. Schemat koncepcji Supply Chain Management
Źródło: K.L.Croxton, S.J.Garcia-Dastugue, D.M.Lambert, D.S.Rogers, The Supply Chain Management Processes, „International Journal of Logistics Management” 2001 nr 2 vol 12, s. 14.
Kryterium optymalizacji funkcjonowania łańcucha dostaw jest finalna cena produktu [4], wymusza to zmianę perspektywy spojrzenia na koszty przez poszczególnych uczestników łańcucha. Menedżerowie powinni postrzegać własne przedsiębiorstwo jako jedno z wielu ogniw zintegrowanego łańcucha dostaw i rozwijać takie systemy zarządzania kosztami, które będą zdolne do oceny wpływu zachowania poszczególnych przedsiębiorstw (w tym własnego biznesu) na efektywność finalną łańcucha dostaw. Z tego wyłania się kolejne zadanie rachunku kosztów logistyki, czyli zdolność do określania wpływu uczestników łańcucha dostaw, tj. klientów i dostawców, na koszty i rentowność biznesu.
Każde przedsiębiorstwo może być uczestnikiem wielu łańcuchów dostaw. Wyobraźmy sobie producenta artykułów spożywczych, który powiązany może być z następującymi łańcuchami dostaw:
- Hurtownie artykułów spożywczych;
- Sieci Handlowe Cash&Carry;
- Sieci Supermarketów;
- Grupy Zakupowe;
- Sieci Sklepów Detalicznych.
Różnorodność odbiorców, dostawców i kanałów dystrybucji, w jakich działa przedsiębiorstwo sprawia, że rachunek kosztów logistyki musi mieć zdolność do identyfikowania odmiennych kosztów i rentowności różnych konfiguracji łańcucha dostaw.
ECR (Efficient Consumer Response) to koncepcja zmierzająca do poprawy obsługi klienta dzięki ścisłej współpracy przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw. Współpraca ma miejsce pomiędzy producentami dóbr konsumpcyjnych a detalistami w celu podnoszenia efektywności sprzedaży, zarządzania zapasami i przepływu produktów oraz administrowania łańcuchem dostaw [5].
Przedsiębiorstwa realizujące strategię ECR poszukują oszczędności kosztowych w dwóch obszarach [6]. Pierwszym obszarem jest automatyzacja działań realizowanych na styku współpracujących przedsiębiorstw. Obniżka kosztów wynika z eliminacji ręcznego przetwarzania zamówień i faktur, eliminacji błędów spotykanych przy „papierkowej” pracy i wreszcie obniżania zapasu.
Kolejnym obszarem podnoszenia efektywności jest integracja cykli uzupełniania zapasów dystrybutorów i producentów, w sposób gwarantujący jeden rytm pracy logistycznej tych przedsiębiorstw z wykorzystaniem koncepcji optymalnych wielkości partii dostaw. Dodatkowe oszczędności w zarządzaniu dostawami mogą być uzyskane dzięki lepszemu prognozowaniu popytu czy wykorzystaniu punktów przeładunkowych typu cross-dock.
W świetle przedstawionych celów strategii ECR zadania rachunku kosztów logistyki przedstawiają się następująco:
- Wycena kosztów działań logistycznych zarówno związanych z obsługą przepływu materiałowego (transportowanie, przeładunki, składowanie itd.) jak i przepływu informacyjnego (przyjmowanie zamówień, fakturowanie, składanie zamówień zakupu, itd);
- Określenie potencjalnych oszczędności wynikających z przebudowy działań np. automatyzacji działań;
- Dostarczania podstaw do dzielenia korzyści pomiędzy parterami w łańcuchu dostaw.
Zauważyć należy, że zadania rachunku kosztów logistyki są analogiczne do tych, jakie stawia przed nim koncepcja SCM.
Wśród technologii wspomagających [7] (rysunek 2.), warunkujących sukces strategii ECR wymieniana jest koncepcja Rachunku Kosztów Działań (Activity Based Costing/Management). Rachunek kosztów działań, jako procesowy rachunek kosztów doskonale realizuje wyzwania, jakie stawia strategia ECR przed rachunkiem kosztów logistyki. Wykorzystanie koncepcji ABC/M jako podstawy merytorycznej rachunku kosztów logistyki zostanie omówione w kolejnych publikacjach.
Rysunek 2. Karta ECR i Rachunek Kosztów Działań (ABC)
Źródło: Asessing the profit impact of ECR, ATKearney, ECR Europe 1998, s. 84.
Autor publikacji: Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu ABC Akademia Sp. z o.o.
[1] W.C.Copacino, Supply Chain Management, St.Lucie Press, Boca Raton 1997, s.7.
[2] K.L.Croxton, S.J.Garcia-Dastugue, D.M.Lambert, D.S.Rogers, The Supply Chain Management Processes, „International Journal of Logistics Management” 2001 nr 2, s. 13.
[3] M. Christopher, Logistyka i. Zarządzanie Łańcuchem Dostaw, PCDL, Warszawa 2000, str. 26.
[4] Zintegrowany łańcuch dostaw, red. K. Rutkowski, SGH, Warszawa 1998, s.14
[5] W.C.Copacino, Supply Chain…, op. cit., s.177.
[6] B.J.LaLonde, T.L.Pohlen, Issues in Supply Chain Costing, „The International Journal of Logistics Management”, 1996, nr 1, s.4.
[7] M. Christopher, Logistyka i. …, op. cit., s. 222.